Ρόδη και Έμμα, δυο γυναίκες σε διαφορετικές εποχές προσπαθούν να επιβιώσουν και να κατανοήσουν τα όσα διαδραματίζονται γύρω τους. Η πρώτη ζει μια ανέμελη καθημερινότητα στον Κιρκιντζέ ως τον Αύγουστο του 1922 και η δεύτερη έχει αμνησία και προσπαθεί να ξεχωρίσει τον φίλο από τον εχθρό σε μια διαρκή πάλη με τον εαυτό της. Θα καταφέρουν να γλυτώσουν από τον θάνατο που τις περιβάλλει; Ο άνθρωπος που βρίσκεται στο πλάι τους είναι η σωστή επιλογή;
Η Γεωργία Κακαλοπούλου, βασισμένη σε αληθινά γεγονότα και μαρτυρίες, έγραψε μια ιστορία επιβίωσης από το πύρινο μέτωπο και τον όλεθρο του 1922 με τρόπο που μου κράτησε το ενδιαφέρον, παρ’ όλο που έχω διαβάσει πάρα πολλά βιβλία με αυτό το θέμα. Δύο είναι ίσως οι λόγοι: η κινηματογραφική αφήγηση με πολλές σκηνές γεμάτες πόνο μα και αισιοδοξία και το χάρισμα της Ρόδης να προαισθάνεται τα μελλούμενα και να βλέπει οράματα, οπότε αναμιγνύονται σωστά το φαντασιακό με τον ρεαλισμό. Το υπερφυσικό στοιχείο μαλιστα είναι διακριτικό και συμβάλλει στην ατμοσφαιρικότητα, οπότε δεν έχουμε από μηχανής θεούς που να τραβάνε την πλοκή από τα μαλλιά. Αντίθετα, σε κρίσιμες στιγμές υπάρχει μια διακριτική, φωτεινή και λαμπερή παρουσία, ένα προαίσθημα με γλυκιά μορφή, που δείχνει κάτι ή κάπως τραβάει την απαιτούμενη προσοχή. Μάλιστα, κάποιες απώλειες ζωντανεύουν με συγκινητικό τρόπο έτσι όπως καλωσορίζουν τους νεκρούς στα ουράνια και δημιουργούν μια αισιόδοξη ανάπαυλα στη ροή της αφήγησης. Όλα αυτά λοιπόν δε με ενόχλησαν καθόλου γιατί ήταν απαραίτητο κομμάτι της αφήγησης και ένας γλυκόπικρος τρόπος παρουσίας.
Το μυθιστόρημα ξεκινάει στα Σφακιά στα τέλη 19ου αιώνα, όπου την ημέρα του γάμου του Λεωνίδα ο Τούρκος διοικητής της περιοχής, Σελίμ, θέλει να κάνει δύσκολη τη ζωή των σκλάβων μα ατίθασων Ελλήνων, με αποτέλεσμα ένα απρόσμενο γεγονός να αναγκάσει τον Λεωνίδα να το σκάσει για τον Κιρκιντζέ με τη γυναίκα του. Έτσι φτάνουμε στον Αύγουστο του 1922, όπου οι καιροί έχουν αλλάξει και Τούρκοι αντάρτες επιδράμουν κάθε τρεις και λίγο στο χωριό. Η δωδεκάχρονη Ρόδη μεγαλώνει με την άρρωστη μητέρα της, Σοφία, τη γιαγιά της και τη μικρότερη αδελφή της, μιας και ο πατέρας της, Νικόλας, γιος του Λεωνίδα, έχει εξαφανιστεί και ο θείος της έχει καταφύγει στα βουνά αντάρτης. Η Ρόδη ακούει φωνές και βλέπει σε οράματα διάφορα σκηνικά να διαδραματίζονται σα να είναι μπροστά της. Ο κόσμος την αποκαλεί αλαφροΐσκιωτη και την αποφεύγει αλλά το γειτονόπουλο, ο Μανώλης, την έχει στον νου του για να την προστατεύει. Στον λαιμό της είναι κρεμασμένο το «αθάμι», ένα μαχαίρι μινιατούρα από καθαρό ασήμι, που λένε πως κουβαλάει μαγικές ιδιότητες και πηγαίνει από γενιά σε γενιά.
Ο Τουρκοκρητικός Ιμπραήμ δημιουργεί μπελάδες από τότε που ήρθε στην περιοχή και βάζει στο μάτι τη Ρόδη. Η κατάσταση είναι άγρια, τα δυο παιδιά πρέπει να φύγουν αλλά με ποιον τρόπο και με τη βοήθεια ποιανού; Πώς θα φτάσουν στη Σμύρνη; Ταυτόχρονα, παρακολουθούμε τις περιπέτειες του Νικόλα που δραπέτευσε από την τουρκική αιχμαλωσία και προσπαθεί να γυρίσει στον Κιρκιντζέ μέσα στον γενικό χαλασμό και τον ξεσηκωμό των Τούρκων. Θα τα καταφέρει; Έτσι η αφήγηση σπάει σε τρία σημεία, μιας και τελικά ο Κιρκιντζές μπαίνει στο στόχαστρο των Τούρκων και δέχεται επίθεση, με αποτέλεσμα η Ρόδη να χωριστεί από την οικογένειά της και να ζήσει πολλές δυσκολίες μαζί με τον Μανώλη στον δρόμο της για τα παράλια και τη σωτηρία, κάτι που βιώνουν και οι συγγενείς της ενώ παρακολουθούμε τον Νικόλα να ακολουθεί την αντίστροφη πορεία. Μια οικογένεια διαλυμένη, χωρισμένη, ζει τα δεινά των καταδιωκόμενων Ελλήνων, με το μυθιστόρημα να καταγράφει σκηνές αίματος και χαλασμού. Άνθρωποι που παλεύουν να επιβιώσουν, να κρυφτούν, να γλυτώσουν και να βρουν έναν τρόπο να φύγουν από τη μεριά της θάλασσας για απέναντι καταθέτουν τις ποικίλες και ανατριχιαστικές ιστορίες τους.
Ταυτόχρονα, στο σήμερα, η Έμμα είναι μια γυναίκα που προσπαθεί να βρει τη χαμένη της μνήμη. Απόγονος της Ρόδης, έχει το ίδιο χάρισμα μ’ εκείνη: ξέρει πράγματα πριν τα δει ή τα μάθει, ακούει φωνές που τη νουθετούν και την παροτρύνουν για πράξεις παράξενες και αταίριαστες με τα όσα βιώνει. Ζουν πλέον στα ριζά του Ολύμπου, όπου άνοιξε ο Παύλος το πανδοχείο του. Ένας γλυκός και όμορφος άντρας που όμως την πιέζει να παντρευτούν. Η Έμμα διστάζει να προχωρήσει σ’ ένα τόσο σοβαρό βήμα μ’ έναν άντρα που δεν αγαπάει. Ή μήπως τον αγαπά και το έχει ξεχάσει; Ο Παύλος στάθηκε δίπλα της από την πρώτη στιγμή που άνοιξε τα μάτια της σ’ έναν κόσμο όπου πολλές από τις μνήμες της έχουν χαθεί, κάτι αόριστο όμως σα να τη σταματά από το να τον δεχτεί ως σύντροφο. Υπνοβατεί, ακούει φωνές που τη συμβουλεύουν και της ψιθυρίζουν, ψάχνει το παρελθόν της, μήπως όμως αν βρει την αλήθεια κινδυνεύει περισσότερο; Ποιος είναι ο μυστηριώδης Ροδιανός, ο μεγαλύτερος εγγονός του Ανδρόνικου Δράκου, που τον αποκαλούσαν «χαμένο» ή «τουρκάκι»; Έχει κάτι το αρχοντικά αρχέγονο και μοιάζει με σκοτεινό αερικό, εργάζεται ως γιατρός και εντολοδόχος του παππού του σε σκοτεινές δουλειές, τις οποίες όμως απεχθάνεται και τσακώνονται συχνά γι’ αυτό. Τι ρόλο παίζει η Έμμα στη ζωή του και πόσο συνέβαλε αυτός στην απώλεια της μνήμης της; Τι λάθος θα κάνει που θα πυροδοτήσει θανατηφόρες εξελίξεις; Πώς θα εκμεταλλευτούν την κατάσταση η Αθηνά και Αλκιβιάδης, δυο ξαδέρφια που εποφθαλμιούν την περιουσία του παππού και ανυπομονούν να αναλάβουν τη φατρία του για να εξοντώσουν τον Ροδιανό; Γιατί δεν πρέπει να μάθουν για την ύπαρξη της Ροδής;
Το »Πορφυρό πέλαγος» είναι μια ενδιαφέρουσα ιστορία που ξετυλίγεται σε δύο διαφορετικά χωροχρονικά σημεία και μας φέρνει από τη μια κοντά στη μικρασιατική καταστροφή του 1922 μέσα από τις κακουχίες και τον αγώνα επιβίωσης μίας από τις χιλιάδες ελληνικές οικογένειες που βλέπει τη ζωή της να αλλάζει για πάντα μέσα σε μια στιγμή κι από την άλλη στην υποβλητική ατμόσφαιρα της περιοχής του Ολύμπου, απόλυτα ταιριαστή με την ομίχλη στο μυαλό της δεύτερης ηρωίδας του βιβλίου. Ένταση, σασπένς και αγωνία εναλλάσσονται με ρομαντισμό, τρυφερότητα και ελπίδα δημιουργώντας συγκινητικές και τρυφερές σκηνές. Οι εναλλαγές από το σήμερα στο χτες που σταματούν την εκάστοτε ροή σε κρίσιμο σημείο και οι διαρκείς ανατροπές κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον. Ένα «Πορφυρό πέλαγος» γεμάτο μυστικά χωρίζει δυο διαφορετικές γυναίκες που καλούνται να αγωνιστούν και να επιβιώσουν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους με τα πράγματα γύρω τους να χειροτερεύουν και να δυσκολεύουν από κεφάλαιο σε κεφάλαιο. Κινηματογραφικές εικόνες και έξυπνος χειρισμός της πλοκής με κράτησαν ως το τέλος.
Πάνος Τουρλής